Kamposse forè passo glossa edulete attès addhe glosse motti tis endiàzutte cinùria loja; kanì na pensèfsume es tossa loja tis medecina, informàtika, scienze ...

Attès efse khijade fse glosse, mian ambrò mian ampì, nnorimmene, ole eplusiènutte ma ta loja kharimmena attès addhe glosse. Olo tuo ene simadi fse libertà ce difi respetto j'in glossa os addhò.

Vassilis Alexakis^* Μυθιστοριογράφος, γράφει στα ελληνικά και στα γαλλικά. Romanziere, scrive in greco ed in francese. Romancier, écrit en grec et en français. Novelist, he writes in greek and in french., satte èrkato arotimmeno, m’in okkasiùna ka èguenne o libro ttu “Le premier mot”^* ipe ka èkhume dìgghio na mas kakofanì motti e talebani klànnune es statue tu Buddha, ma e' sozi mini senza na kami tìpoti, senza na min ekkidefsi, motti ekhànnutte e glosse.

E glosse ine e kulture, ine ta plùssia, ine e nòisi ce e nosìa, ine e misteri...Endiàzete n’es filàfsume jatì motti, vàscia vàscia, ekhànnutte, ta gheni ghiurìzune panta pleo ftokhùddhia ce pleo alio dinatà. Ìane san e àntropi ekhànnutte a spirì libertà.

E kolonizzaziuna immpònnete occe m’in glossa ce m’o lò.

Nikolas Sarkozy, stin omilìa ttu tu Dakar (Senegal, alonari 2007), mìa forà pu kataghinòskefse i kolonizzaziùna, envìtefse ta paddhikària afrikana na kùsune “ i mali fonì tu presidente Senghor pu ghiùrefse ja oli ti zoì ttu na vali filìa mes tin eredità ce i kultura pu e tragèdie ce e tikhe^* ‹ tichi: τύχη; sorte, fortuna, azzardo; sort, hasard; fate, chance tis stòria pìrane tin Àfrika”. “ a’ kùsome fse negri, emilume franceso jati o franceso ene mìa glossa internazionale iu e fonì mma estazi tosso stu francesu ce tosso stus addhus antropu.“

Senghor lei: "o Franceso mas ekhàrise ta loja tu astratta - iu area stes glosse afrikane; ta dika ma loja vastune ena fotostèfano^* ‹ φωτοστέφανο; alone; halo; halo fse linfa ce fse ghema; ta loja francesa spittarìzune sa’ khije diamantàcia, sa strèmmata pu jalìzune stin nifta mma".

Akkumbistonta sto Senghor, Sarkozy, mia forà pimena ti o dramma tis Afrika èrkete jatì o àntropo afrikano en ene mbemmena pleo fse tosso es ti stòria, kulùsise na pi ti ìkhane na fìkune es glosse tto, kalè manekhà na milìsune stus makaru tu chorìu ce na diavune es mia glossa pleo kalì ce mportanta, o franceso. Iu ponta, pèrnonta dìgghia palea atto XIX sèkulo, èdifse misitrìa j’es addhe glosse.

E palei greci, occe toa, ekratènnane barbaro cispu en mili greko. Ce puru o greko ekhi piammena loja attès addhe glosse pleo palee.

E situaziuna apò t' àrtena tu griku èrkete apò tuttin dinamikì.

Ja kampossus khronu, poddhù, ine stammena misimeno ce skreditao; o gheno e’ to mili pleo ce e to màttenne os pedìo to. Ce iu ine pamena panta pleon ampì ce àrtena evrìskete es mìa situaziùna panta pleo dìskuli. Ane tispo kanni tìpoti, an e’ piànnete kammìa iniziativa o griko peseni. Mes e pleo malu, autorità, ce us militù^* militì(s) ‹ ομιλητής; locutore, parlante; locuteur, parlant; speaker, e plèo poddhì pistèone ti ene tikanè khameno.

Emì pistèome ka kanea prama sòzome ancora cami j’o griko, sòzome ghiùrefsi na tu dòkome cinùria zoì ce n’o sarvèfsome.

Ja tuo enghizi na mi foristume n’o milìsume senza na kanonìsome tinò.

Enghìzi n’afistì e idea ti o grìko ene mia glossa milimmeni atto gheno to ftokhùddhi.
Puru sto cerò to pleo kaddhio tu griku o gheno èmili fse olo cio pu tu ediàvenne attì ciofali ce degghe fse pòlemo manekhò. E zoì ttu evasta tosse addhe relaziune : m’i famija ttu m’on addho gheno, m’in agglisìa, mia zoì noisì^* noisò -ì -ò: πνευματικός -ή -ό; intellettuale; intellectuel; intellectual. Ja passo prama emili grika. Na mi pistèfsume pu en ìfsere na milisi addho ca fse pòlemo, fse ftinà ce afse koràffia.

O griko anarì na milisi tis zoì pu t'àrtena.

Fsèrome ti o glossàriò tu ekhi kamposse trìpe. Ma tuo en ene handikap pù e' to sozi diavì. Ti ikhe stasonta attès cinùrie glosse apò t’àrtena, franceso, ingleso, taliano, tedesco, spagnolo ... an ikhan stasonta klimmene ec'es safte ce ìkhan fìkonta to kalò ce tin afidìa pu tos sòzato erti attès addhe glosse? An den ìkhane plusiànonta, ja difsi, o glossàriò to medico-scientifico me ta loja a to greko.

Ta loja ce i terminologìa pu sìmberi fènete ka 'e' ta ekhi, tossa ine limonimmena ce ta sòzome piaki matapale ce addhe ta sòzume ghenisi taràssonta attès rize attà loja grika ce addha ta sòzume piaki attò dialetto, attò greko ce attò taliano jatì tue ene e glosse pleo kùkkia.

Ta loja ezune pleppi emà ce kratennun stennù pràmata poddhì palea. Kammìa forà ekhànutte. Ekratènnete ti passo glossa ekhanni a kalò 20% tu glossàriù ti kai khìje khrònu; ma sto iso cerò ghennìutte loja cinùria; e glossa den leftenni mai.

Allora enkonnomèsta oli ce ghiurèome na dòkome cinùria zoì tunì glossa. Milùme, ce na min foristùme na vàlome loja cinùria. An to lò e’ to'khi, ghennume to !

Όλες οι γλώσσες δανείζονται λέξεις από τις άλλες γλώσσες· αρκεί να σκεφτούμε τους όρους της ιατρικής, της πληροφορικής, της οικονομίας, της τεχνολογίας, των επιστημών ...

Οι έξι χιλιάδες γλώσσες που απαριθμούνται σήμερα ενσωμάτωσαν, όλες, λέξεις δανεισμένες από τις άλλες. Αυτό σημαίνει ελευθερία και αποτελεί ένδειξη σεβασμού προς τη γλώσσα του άλλου.

Ο Βασίλης Αλεξάκης, σε συνέντευξη που έδωσε με την ευκαιρία της εκδόσεως του βιβλίου του «Le Premier Mot» (Stock, Paris 2010), παρατηρεί ότι αν συγκινούμαστε, και δίκαια βέβαια, όταν οι Ταλιμπάν ανατινάζουν τα αγάλματα του Βούδα, δεν μπορούμε να αδιαφορούμε όταν σβήνουν γλώσσες.

Οι γλώσσες δημιουργούν κουλτούρες, πλούτη, σοφίες, μυστήρια... Είναι ωφέλιμο να τις διατηρούμε, διότι όσο σβήνουν οι γλώσσες τόσο πτωχεύει η ανθρωπότητα και καταντά πιό ευμάλακτη. Σαν να έχανε η ανθρωπότητα λίγη ελευθερία.

Ο αποικισμός γίνεται και με τη γλώσσα.

Ο Σαρκοζί στην ομιλία του στο Ντακάρ (Σενεγάλη), τον Ιούλιο 2007, αφού κατέκρινε και καταδίκασε τον αποικισμό, παρότρυνε την αφρικανική νεολαία να προσέξει «την μεγάλη φωνή του Προέδρου Σενγκόρ που προσπάθησε σε όλη του τη ζωή να συμφιλιώσει τις κληρονομιές και τις κουλτούρες στο σταυροδρόμι των οποίων οι τύχες και οι τραγωδίες της ιστορίας είχαν τοποθετήσει την Αφρική»· «αν αισθανόμαστε νέγροι – έλεγε – εκφραζόμαστε στα γαλλικά, διότι η γαλλική είναι γλώσσα με διεθνή εμβέλεια και διότι το μήνυμά μας απευθύνεται και στους Γάλλους και στον άλλο κόσμο».

Κατά τον Σενγκόρ «η γαλλική μας δώρησε τις αφηρημένες λέξεις της – που είναι τόσο σπάνιες στις μητρικές μας γλώσσες. Σε μας, οι λέξεις έχουν φυσικά φωτοστέφανα από χυμό και αίμα, ενώ οι γαλλικές λάμπουν με χίλια φώτα σαν διαμάντια. Φωτοβολίδες που φωτίζουν την νύκτα μας.

Στηριζόμενος στον Σενγκόρ, ο Σαρκοζί, αφού δήλωσε ότι «το δράμα της Αφρικής, είναι ότι ο Αφρικανός δεν μπήκε αρκετά μέσα στην ιστορία», συνέχισε εξηγώντας στους Αφρικανούς ότι έπρεπε πάνω-κάτω να εγκαταλείψουν τις γλώσσες τους, χρήσιμες μόνο για να συνομιλούν με τον μάγο του χωριού, και να υιοθετήσουν μια «πιο σοβαρή» γλώσσα, την γαλλική φυσικά. Πρόβαλε περιφρόνηση και δυσπιστία απέναντι στις άλλες γλώσσες, χρησιμοποιώντας παλιά επιχειρήματα του δεκάτου ενάτου αιώνα.

Ήδη οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν βάρβαρους όσους δεν μιλούσαν την ελληνική. Όμως, και η ελληνική πήρε λέξεις από τις πιο παλιές γλώσσες.

Η τωρινή κατάσταση της γκρίκο οφείλεται ακριβώς σ´αυτή τη δυναμική.

Επί έτη η γκρίκο υποτιμήθηκε, έχασε την υπόληψή της, ο κόσμος δεν τολμούσε άλλο ούτε να τη μιλήσει ούτε να την μάθει στα παιδιά του. Έτσι η γλώσσα υποχώρησε και βρίσκεται σήμερα σε μία κατάσταση που αν δεν παρθεί καμία πρωτοβουλία θα πεθάνει. Ανάμεσα στις σύγχρονες αρχές και στους σύγχρονους ομιλητές, μια μεγάλη πλειοψηφία θεωρεί ότι όλα είναι χαμένα.

Εμείς πιστεύουμε ότι είναι ακόμη δυνατόν να αναζωογονηθεί και να σωθεί.

Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει οπωσδήποτε να ομιληθεί χωρίς ενδοιασμούς και χωρίς αυτοσυγκρατήσεις, εγκαταλείποντας την ιδέα ότι είναι γλώσσα χωρικών και γεωργών.

Ακόμη και στην ανθηρή περίοδο της γκρίκο, ο κόσμος ασχολείτο με άλλα ζητήματα και όχι μόνο με την εργασία του στα χωράφια. Είχε μια κοινωνική ζωή, μια θρησκευτική ζωή, μια πολιτική ζωή, μια οικογενειακή ζωή, μια πνευματική ζωή κτλ. Εκφραζόταν σε κάθε περίσταση στα γκρίκα. Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι συζητούσαν μόνο για τα ζώα τους και τα χωράφια τους.

Η γκρίκο είναι ικανή να διαπραγματευθεί τα ζητήματα της καθημερινής ζωής.

Σύμφωνοι, το λεξιλόγιό της έχει ελλείψεις. Αλλά αυτό δεν αποτελεί ανυπέρβατο μειονέκτημα. Τι θα είχαν γίνει οι σημερινές γλώσσες, η αγγλική, η γαλλική, η ιταλική, η γερμανική, η ισπανική ... αν είχαν απομονωθεί και είχαν αρνηθεί να δεχθούν τις επιδράσεις των άλλων γλωσσών; Τι θα τους είχε συμβεί αν δεν είχαν ενσωματώσει, και είναι μόνο ένα παράδειγμα, τις ελληνικές ιατρικές και επιστημονικές λέξεις;

Οι λέξεις, οι όροι που φαινομενικά λείπουν σήμερα στην γκρίκο, ή δεν λείπουν στη πραγματικότητα αλλά ξεχάστηκαν, ή μπορούν να αναγεννηθούν ξεκινώντας από τις ρίζες της ίδιας της γκρίκο, από την ελληνική, από την ιταλική ή από την τοπική διάλεκτο αφού αυτές είναι οι γλώσσες με τις οποίες η γκρίκο έχει τις πιο κοντινές σχέσεις.

Οι λέξεις ταυτόχρονα μας επιζούν και είναι φορείς μιας πολύ αρχαίας μνήμης. Χάνονται επίσης. Υπολογίζεται ότι κάθε γλώσσα χάνει περίπου 20% του λεξιλογίου της σε κάθε χιλιετία· ταυτόχρονα όμως δημιουργεί καινούριες λέξεις. Δεν μικραίνει.

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν όλοι να αναζωογονήσουμε τη γλώσσα αυτή. Ας την μιλήσουμε, ας μην διστάζουμε να εισαγάγουμε νέους όρους. Αν η τάδε λέξη στη γκρίκο δεν υπάρχει, ας την δημιουργήσουμε.

© www.glossagrika.it                                                  25 - 04 - 2024